Έμντεν

I

(Emden). Πόλη (52.200 κάτ. το 2003) της βορειοδυτικής Γερμανίας, στο κρατίδιο της Κάτω Σαξονίας. Είναι χτισμένη στη βόρεια ακτή του κόλπου Ντόλαρτ, σε απόσταση 4 χλμ. από τις εκβολές του ποταμού Εμς, με τον οποίο συνδέεται με πλατιά διώρυγα, όπου βρίσκονται και οι κυριότερες λιμενικές εγκαταστάσεις. Οι διώρυγες Έ.-Ντόρτμουντ και Έ.-Γιάντε συνδέουν την πόλη με τη βιομηχανική περιοχή του Ρουρ και με την πόλη Βιλχελμσχάφεν, αντίστοιχα.

Ιστορία. Το λιμάνι του Έ. ιδρύθηκε κατά τον 10o αι. και στη διάρκεια του 12oυ αι. αποτέλεσε πρωτεύουσα της κομητείας του Εμς. Γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθηση κατά τον 14ο αι., οπότε έγινε ελεύθερη αγορά των πειρατών Victuali eubruder, έως την ήττα των τελευταίων από τις ναυτικές δυνάμεις του Αμβούργου, το 1402. Στη συνέχεια, το Έ. αναγκάστηκε να υποταχτεί στη δύναμη του Αμβούργου το 1431, ύστερα από σθεναρή αντίσταση.

Τον Οκτώβριο του 1571 πραγματοποιήθηκε στην πόλη σύνοδος των αντιπροσώπων διαφόρων προτεσταντικών Εκκλησιών της Ολλανδίας, υπό την προεδρία του Γκάσπαρ φον ντερ Χέιντεν, με σκοπό τη διοικητική οργάνωση των Εκκλησιών των Κάτω Χωρών. Στο τέλος της συνόδου, οι αντιπρόσωποι επικύρωσαν την ομολογία πίστης που είχε συντάξει ο Γκι ντε Βρε, η οποία περιείχε σαφείς καλβινιστικές επιρροές. Αν και η απόφαση των αντιπροσώπων να συγκαλέσουν και νέα σύνοδο τον επόμενο ή τον μεθεπόμενο χρόνο δεν πραγματοποιήθηκε, οι αποφάσεις της συνόδου του Έ. (acta emdana) επικυρώθηκαν, αργότερα, από τις συνόδους της Δορδρέχτης (1619) και της Χάγης (1651).

Νέα περίοδος εμπορικής ακμής για το Έ. άρχισε το 1595, οπότε η πόλη ανακηρύχθηκε ελεύθερη, υπό την προστασία των ολλανδικών Κάτω Χωρών. Το 1866 προσαρτήθηκε στην Πρωσία.

Κατά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, το λιμάνι του Έ. αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες βάσεις του γερμανικού ναυτικού, ενώ στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο γνώρισε σφοδρούς βομβαρδισμούς από τη συμμαχική αεροπορία.

Σήμερα, το Έ. αποτελεί ένα από τα κυριότερα λιμάνια της Γερμανίας και της Βόρειας θάλασσας. Είναι έδρα στόλου αλιευτικών ανοιχτής θάλασσας, ενώ στην περιοχή του λειτουργούν ναυπηγεία και άλλες βιομηχανίες. Τα πιο αξιόλογα μνημεία της πόλης είναι η Μεγάλη Εκκλησία του 15ου και το δημαρχείο του 16ου αι. Η πόλη έχει διατηρήσει, σε μεγάλο βαθμό, τη μεσαιωνική της φυσιογνωμία, ενώ οι πολυάριθμες διώρυγες που τη διασχίζουν της δίνουν έντονο ολλανδικό χαρακτήρα.

Το λιμάνι του ‘Εμντεν, στον ποταμό Εμς, είναι από τα σημαντικότερα της Γερμανίας και της Βόρειας θάλασσας (φωτ. ΑΠΕ).

II

(Emden). Ονομασία γερμανικού ελαφρού καταδρομικού, που είναι γνωστό για τη δράση του στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου, κυρίως στον Ινδικό ωκεανό. Το Έ.ναυπηγήθηκε το 1908, είχε μήκος 118 μ., εκτόπισμα 3.650 τόνων, μέγιστη ταχύτητα περίπου 24 κόμβων και ήταν οπλισμένο με πυροβόλα των 105 χιλιοστών και με τορπιλοβλητικούς σωλήνες. Κατά την έκρηξη του πολέμου, στις αρχές Αυγούστου 1914, το Έ., με κυβερνήτη τον Καρλ φον Μίλερ και πλήρωμα περίπου 360 αντρών, βρισκόταν στο λιμάνι Τσινγκ-Τάο, το οποίο είχαν κατασκευάσει οι Γερμανοί στην παραχωρημένη σε αυτούς περιοχή του όρμου Κιάο-Σέου της βόρειας Κίνας. Στις 7 Αυγούστου έπλευσε προς την ανοιχτή θάλασσα, όπου συναντήθηκε με το γερμανικό ανθρακοφόρο πλοίο Μαρκομάνια (Marcomannia), το οποίο, μαζί με το ελληνικό ανθρακοφόρο Ποντοπόρος που αιχμαλωτίστηκε λίγες μέρες μετά, αποτέλεσε την πλωτή βάση ανεφοδιασμού του γερμανικού καταδρομικού. Ο κυβερνήτης οδήγησε το πλοίο του στον Ινδικό ωκεανό και άρχισε να διενεργεί περιπολίες στις προσβάσεις των συμμαχικών λιμανιών. Με την τακτική αυτή κατόρθωσε, από τις 10 έως τις 24 Σεπτεμβρίου, να βυθίσει έντεκα συμμαχικά φορτηγά πλοία ενώ, στις 22 Σεπτεμβρίου, βομβάρδισε τις αγγλικές αποθήκες πετρελαίου στο λιμάνι Μαντράς της Ινδίας.

Η δράση του γερμανικού καταδρομικού στις συμμαχικές οδούς ανεφοδιασμού άρχισε να ανησυχεί τα ναυτικά επιτελεία των Συμμάχων και, από τα μέσα Σεπτεμβρίου, τρία αγγλικά καταδρομικά και τρία γαλλικά αντιτορπιλικά ανέλαβαν την καταδίωξή του. Στη δύναμη αυτή προστέθηκαν αργότερα άλλες πέντε αγγλικές ναυτικές μονάδες καθώς και δύο ιαπωνικά και δύο ρωσικά καταδρομικά.

Το Έ., όμως, εγκατέλειψε τον κόλπο της Βεγγάλης όπου βρισκόταν και μετατόπισε τη δραστηριότητά του στον άξονα Άντεν-Σρι Λάνκα. Στην περιοχή αυτή του Ινδικού ωκεανού βύθισε ή αιχμαλώτισε άλλα 13 συμμαχικά πλοία. Στο μεταξύ, όμως, είχε αποχωριστεί από τα ανθρακοφόρα πλοία της συνοδείας του, τα οποία συναντήθηκαν με το αγγλικό καταδρομικό Γιάρμουθ στις 16 Οκτωβρίου, με αποτέλεσμα να βυθιστεί το Μαρκομάνια και να αιχμαλωτιστεί το Ποντοπόρος.

Το Έ., ωστόσο, με εξασφαλισμένο τον ανεφοδιασμό του σε κάρβουνο από ένα αιχμαλωτισμένο ανθρακοφόρο, συνέχισε τη δράση του και στις 29 Οκτωβρίου βρέθηκε έξω από το λιμάνι του Πενάνγκ της Μαλαισίας, όπου ναυλοχούσαν δύο γαλλικά αντιτορπιλικά και μία κανονιοφόρος, καθώς και το ρωσικό καταδρομικό Γέμιτσουγκ. Ο κυβερνήτης οδήγησε το Έ. σε επίθεση εναντίον του ρωσικού καταδρομικού, το οποίο και βυθίστηκε. Στη συνέχεια απομακρύνθηκε ανενόχλητο και, όταν βγήκε στα ανοιχτά, συνάντησε το γαλλικό αντιτορπιλικό Μουσκέ, το οποίο επίσης βύθισε με σχετική ευκολία.

Τα χαράματα της 9ης Νοεμβρίου 1914, το Έ. εμφανίστηκε στα ανοιχτά του νησιωτικού συγκροτήματος Κόκος-Κίλινγκ του ανατολικού Ινδικού ωκεανού, περίπου 607 ναυτικά μίλια ΝΔ της Σουμάτρας. Σε ένα από τα νησιά αυτά βρισκόταν αγγλικός σταθμός ασυρμάτου και υποβρυχίων τηλεγραφικών καλωδίων, τον οποίο ο κυβερνήτης του Έ. επιχείρησε να καταστρέψει. Για τον σκοπό αυτό αποβίβασε άγημα 48 αντρών.

Στο μεταξύ, όμως, οι χειριστές του σταθμού είχαν κατορθώσει να εκπέμψουν σήμα κινδύνου, στο οποίο ανταποκρίθηκε το θωρακισμένο αυστραλιανό καταδρομικό Σίντνεϊ, εκτοπίσματος 5.700 τόνων. Όταν το τελευταίο εμφανίστηκε στο λιμάνι, το Έ. αποπειράθηκε ανεπιτυχώς να διαφύγει, χωρίς να περιμένει την επιστροφή του αγήματος, αλλά, υπό τα πλήγματα του αυστραλιανού καταδρομικού, εξόκειλε στους κοραλλιογενείς υφάλους. Ο κυβερνήτης και ένα μέρος του πληρώματος περισυνελέγησαν από τους Αυστραλούς, ενώ περίπου 180 αξιωματικοί και ναύτες σκοτώθηκαν στη ναυμαχία. Στο μεταξύ, το γερμανικό άγημα κατόρθωσε να διαφύγει με ένα ιστιοφόρο και οι άντρες του περισυνελέγησαν τελικά από γερμανικό ατμόπλοιο. Ύστερα από θαλάσσιες περιπλανήσεις 10 μηνών στον Ινδικό ωκεανό και επίπονες πεζοπορίες στην Αραβική έρημο, το άγημα έφτασε στην Κωνσταντινούπολη.